COVID19’un Türkiye Ekonomisine Etkileri
COVID19, dünya ekonomilerinde hem arz hem de talep şoku yarattı. Salgının Türkiye ekonomisine etkilerini yavaş yavaş görmeye başlıyoruz. Bu çalışmada, daha çok talep kanalına yoğunlaşacağız. Talep üzerine etkisini inceleyebilmek için tüketime yönelik veriler kategoriler bazında TCMB’nın sayfasından elde edildi. Ülkemizde korona virüsü öncesi ve sonrasındaki eğilimlerin karşılaştırmalarını yaparak durumu anlamaya çalışacağız.
Grafik 1, 10 Ocak'tan itibaren Kasım-Aralık ayları ortalamasına göre tüketici harcamalarındaki değişimi gösteriyor. (Kasım-Aralık ortalamasına oranla). Kasım-Aralık aylarına göre Ocak ayının son günü tüketici harcamaları %10’un üzerinde artmış, 7 Şubat’ta ise yaklaşık %5 azalmış görünüyor. Tüketim harcamalarında vaka sayısının ilk artışı kaydederek 5’e ulaştığı 13 Mart’tan önce %10'luk artış, sonra 2 haftada ise %30'luk keskin bir düşüş gerçekleşmiş.
10 Ocak-28 Şubat ortalamasına göre son iki haftadaki düşüşü tüketim kategorileri seviyesinde incelediğimizde, sadece market ve alışveriş merkezi harcamalarında %25’lik bir artış görüyoruz (Grafik 2). Diğer bütün kategorilerde (en çok yemek, konaklama, seyahat) tüketici harcamaları büyük düşüş göstermiş.
Üstteki grafik kategorilerdeki değişiklikleri kendi kriz öncesi değerlerine oranlıyordu. Şimdi de her kategorideki değişimi, bütün kategorilerdeki değişimin mutlak değer toplamına bölüyoruz. Giyim kategorisi büyüklüğü sebebiyle toplam değişiklikte en büyük paya ve kayba sahip.
Kategorilerin tüketici harcamalarındaki payı nasıl değişmiş? Son iki haftadaki oranları, 28 Şubat öncesi oranlardan çıkardığımızda (Görsel 3), en büyük değişikliğin artış yönünde “Market, Online Alışveriş ve Elektronik Eşya”da olduğunu görüyoruz. En çok düşüş ise “Giyim & Aksesuar” kategorisinde gerçekleşmiş.
Salgının arz tarafına etkisini görebilmek için Türkiye genelindeki elektrik tüketimine bakıyoruz. Elektrik tüketiminde Aralık ayına göre Şubat ortasından itibaren %25'lik bir düşüş göze çarpıyor (Grafik 5). Bu da üretimdeki daralmaya işaret ediyor.
Unutulmamalıdır ki, zamanla sektör ağları üzerinden "talep şokları tedarikçi sektörlere", "arz şokları da müşteri olan sektörlere" bulaşacaktır. Ekonomi politikalarının da bunları hesaba katarak dizayn edilmesinde büyük fayda vardır. Ayrıca, gerçek zamanlı verilerin sürekli ve detaylı incelenmesi, girmeye başladığımız zorlu dönemde, doğru alanlara hızlıca müdahale edip pansuman yapmak için çok önemli bir araçtır.
