Krizde Öncelikli Sektörlerin Belirlenmesi
Bir kriz anında hangi sektörlere öncelikle müdahale edilmelidir? Cevap için sadece o sektörlerin ne kadar daraldığına değil, her bir sektörün ekonomi için ne kadar merkezi olduğunu da hesaba katmak gerekir. Sektörler aslında girdi alışverişi yoluyla birbirlerine oldukça bağımlı yapılardır. Örneğin, kimyasal ürünler sektöründe üretilen çeşitli maddler tekstil sektöründe kumaşı işlemek için kullanılmaktadır.
Sektörler arası ilişkileri TÜİK tarafından yayınlanan Girdi-Çıktı Tablolarından yararlanarak ortaya çıkarabiliyoruz. Son açıklanan Girdi-Çıktı Tablosu 2012 yılına ait. Grafik 1, sektörlerin birbiriyle olan bağlarını ve ekonomideki önemlerini sunuyor. Okların kalınlığı sektörler arası girdi alışverişinin yoğunluğuna göre belirleniyor. Dairelerin büyük olması ise kendisi hariç diğer sektörlerden daha fazla girdi sağladığını gösteriyor. İmalat Sanayi sektörünün ağ yapısına göre, Fabrikasyon Metal Ürünler en fazla girdiyi Ana Metaller sektöründen alıyor.
Birbiriyle yoğun girdi alışverişinde bulunan sektörler arasındaki bağ daha kuvvetli olmaktadır. Dolayısıyla, bir sektörü etkileyen kriz onunla ilişki içerisinde bulunan diğerlerini de etkilemektedir. Örneğin 3 sektör olsun: A, B, C. A üretim için B ve C'den, B de üretim için sadece C'den ara mal alsın. B'deki bir daralma C’yi de direkt olarak etkileyecekken, A'daki daralma hem B’yi ve C’yi direkt olarak etkileyecek, hem de B’yi daralttığı için C’yi bir daha etkileyecek. Bu örnekte de görüldüğü gibi, B sektöründeki daralma daha küçük çaplı etki yaratırken, A'daki talep daralması, bütün ekonomi de domino etkisi yarattı. Yani bu domino
(network) etkisi hesaba katılınca, A sektörüne öncelikle müdahale etmek, B’ye oranla çok daha önemli olabilir.
Fikir vermesi açısından Grafik 2, her bir imalat sektörünün diğer sektörlerden hangi oranda ara mal aldığını gösteriyor. Gördüğümüz diğer sektörlere olan farklı oranlardaki bağımlılık, kriz anında sektörlerin önceliklendirilmesinde de hesaba katılması gereken bir durumdur.
Kısaca, sektör desteğinde hem sektörlerdeki daralma, hem de o sektörlerin üretim ağındaki merkezi bir pozisyonları göz önünde bulundurulmalıdır. İlgilenenler “Üretim Ağları ve Makroekonomi” çalışmamızı ingilizce olarak "http://ufukakcigit.com" adresindeki şu linkten (buraya tıklayınız) okuyabilirler.
