Sokağa Çıkma Yasağının Maliyeti
10 Nisan'da sokağa çıkma yasağının duyurulmasının ardından yaşanan paniğinin maliyetini zaman geçtikçe biraz daha net görmeye başladık. Vaka sayısı 11 Nisan'da inişe geçmeye başlamıştı ama panik sebebiyle yine bir artış gerçekleşmiş. Kötü haber, yaşana panik havası 3250 yeni vaka yaratmış gibi görünüyor. İyi haber ise, ikinci zirveye de 16 Nisan’da ulaşmışız ve sonrasında tekrar iniş hareketi başlamış. Yani, ikinci zirveyi de atlattığımızı söyleyebiliriz (Grafik 1).
Bu beklenmedik dalgalanmalara rağmen, yeni vaka sayısında uzun vadeli azalma görebiliyor muyuz? Grafik 2'de kısa dönemli dalgalanmalardan kurtulmak için 7-günlük hareketli ortalamalar hesapladık ve azalma başlangıcı gözlemledik. Patika önce kıvrılmış, sonra da aşağı doğru gelmeye başlamış. Azalmanın kalıcı olması bizim kısıtlamalara ne oranda uyduğumuza ve yeni paniklerin yaşanmamasına bağlı.
Beklenmedik panik havasının ardından yeni vaka sayılarının ne zaman sıfıra doğru yaklaşacağını hepimiz merak ediyoruz. Uzun vadeli tahmin yapmak zor ancak diğer ülke verileri gösteriyor ki, "lojistik model" gerçekleşen vaka sayılarına iyi uyum sağlıyor. Lojistik model, temel olarak ülke verilerine en uygun lojistik eğriyi (“S” şeklinde bir eğri) veren parametleri buluyor. Ülke örneklerini Grafik 3’te sunuyoruz. Sürekli çizgiler ülkelere ait lojistik modeli, etrafındaki küçük halkalar da gerçekleşen veriyi gösteriyor. Her ikisinin de birbirine çok yakın gerçekleşmesi bize bu modelin güvenilir olduğunu söylüyor. Dolayısıyla, Türkiye için de bir lojistik model kurup toplam vaka sayıları için görece uzun dönemli bir tahmin elde edebiliriz.
Türkiye için "yapay nesil" ve "lojistik model" tekniklerini kullanarak bir tahmin yaptık. Yapay nesil yönteminde (sentetik kohort yöntemi), ilk adımda, bizden önce bizim aşamalarımızdan geçmiş ülke verilerine bakarak ve onlara belirli ağırlıklar atayarak, Türkiye'nin bugüne kadar olan patikasına en benzer bir patikaya ulaşıyoruz. İkinci adımda, ilk aşamada belirlenen ağırlıklarla diğer ülke verilerini kullanarak Türkiye'nin nereye gidebileceğini tahmin ediyoruz. Daha sonra yaptığımız tahmin için lojistik modelin verdiği parametreleri kullanarak daha uzun dönemli bir patika belirleyebiliyoruz. Mevcut verilerle yaptığımız tahminlere göre, yeni vaka sayıları Mayıs ortasında durgunlaşıp Mayıs sonunda sıfıra yaklaşacak (Grafik 4). Ancak bu tahmin büyük olasılıkla bir alt sınır oluşturuyor.
Havaların ısınmasıyla toplumun önlemler konusunda rahatlık göstermesi bir tehlike. Eninde sonunda ekonomiyi tekrar açacak olmamız "virüs'ün ikinci dönemi"ni başlatacak ki - o dönemi nasıl yaşayacağımız alınacak önlemlere ve toplumda herkesin dikkat ve hassasiyetine çok bağlı olacak.
