Akademisyenlerin Üniversitelerarası Transferleri
Türkiye’de yeni üniversiteler kurulmasıyla beraber akademisyenlerin kurum değiştirmeleri de hızlandı. Araştırmacıların yurtiçi transferleri üniversitelerin sundukları fiziksel ve maddi imkanlara ya da kişisel sebeplere bağlı olabiliyor. Yurtiçi transferler üniversiteler arası kompozisyonu etkilediğinden incelenmesi gereken bir konu. Grafik 1, zaman içerisinde devlet üniversitesinden vakıf üniversitesine ve vakıf üniversitesinden devlet üniversitesine geçen araştırmacı sayısının logaritmasını sunuyor. Bu konuda sistematik bir veri tabanı olmadığı için, bir araştırmacının transferini şu şekilde tespit ediyoruz. Farzedelim ki, araştırmacı 1995 yılında A üniversitesi altında yayın yapsın ve 1998 yılında da B üniversitesinde bir yayınını görelim. Bu durumda, o araştırmacının 1998 yılında B üniversitesine geçiş yaptığını varsayıyoruz. Yeni vakıf üniversitelerinin açılmasıyla da hızlanan devletten vakfa geçişler daha yoğun gerçekleşiyor. Vakıftan devlete transferlerin bir kısmını doktora eğitimini vakıf üniversitelerinde tamamlayan araştırmacılar oluşturuyor.
Açılan vakıf üniversitelerinin devlet üniversitelerinden deneyimli ve üretken akademisyenleri transfer ettikleri biliniyor. Grafik 2, söz konusu hipotezi destekliyor. Yatay eksende araştırmacıların verimliliğini 5 parçaya ayırdık, dikey eksende de bu verimlilik düzeyindeki araştırmacıların vakıf üniversitesine transfer olma ihtimallerini raporladık. Devlet üniversitesindeki araştırmacıların verimliliği arttıkça vakıf üniversitesine transfer olma ihtimalleri artıyor. Örneğin, en düşük %20 verimlilik dilimindeki araştırmacı ile en yüksek %20’lik dilimdekini karşılaştırdığımızda transfer olma ihtimali neredeyse %100 artıyor.
Burada incelenmesi gereken önemli bir soru ise üniversite değişikliğinin akademik verimliliği nasıl etkilediği. Devlet üniversiteleri ile vakıf üniversiteleri arasında altyapı, fiziki koşullar, sunulan araştırma kaynakları ve ders yükü gibi verimlilik üzerinde belirleyici olan birçok konuda büyük farklar mevcut. Dolayısıyla, devlet ve vakıf üniversiteleri arasında gerçekleşen transferlerin araştırmacıların akademik verimliliği üzerindeki etkisini anlamak gerekiyor. Bunun için farkların farkı (difference-in-differences) yöntemini kullandık. Bu yöntem, transferin gerçekleştiği yılın öncesi ve sonrası belirli bir zaman komşuluğunda bu transferi gerçekleştiren (müdahale) ve gerçekleştirmeyen (kontrol) gruplar arası verimlilik farkını karşılaştırıyor. İlk olarak, devlet üniversitelerinden vakıf üniversitesine geçişin verimlilik üzerine etkisine bakalım. Müdahale grubu devlet üniversitesinden vakıf üniversitesine geçen araştırmacıları, kontrol grubu ise bir devlet üniversitesinden başka bir devlet üniversitesine geçen araştırmacıları içeriyor. “Kabalaştırılmış Tam Eşleştirme” (Coarsened Exact Matching, CEM) algoritması kullanarak müdahale grubunda yer alan her bir araştırmacının kontrol grubunda bir ikizini bulmaya çalıştık. Bu algoritmada, eşleme yapılırken transfer yılı, o yıla kadar yapılan toplam yayın sayısı, araştırmacının yaşı ve çalışma alanı faktörlerini göz önüne aldık.* 1980-2015 dönemi için, müdahale grubunda bulunan araştırmacıların %76’sını kontrol grubunda birebir ikiziyle eşleyebildik. Eşleşen araştırmacılardan oluşan örneklem üzerinde aşağıdaki regresyon modelini tahmin ettik.
M_i: i araştırmacı müdahale grubunda ise 1’e eşit, aksi takdirde 0’a eşit (kukla değişken)
y_it: i araştırmacısının “t” yılındaki bilimsel yayın sayısı (verimlilik göstergesi)
uzaklık_it: “t” yılının “i” araştırmacısının transfer olduğu yıla olan uzaklığı
1[uzaklık_it=τ]: uzaklık “τ”ya eşit ise 1, değilse 0
yıl_t, alan_i: yıl ve alan sabit etkileri
Grafik 3, regresyon sonuçlarını görselleştiriyor. Herhangi bir devlet üniversitesinden vakıf üniversitesine geçenler, başka bir devlet üniversitesine geçenlere göre, ilk 5 yıl içerisinde ortalama 0,39 daha fazla yayın yapıyor. Bu fark, örneklem yayın sayısı ortalamasının göre %32 (=0.39/1.23) daha fazla yayın demek.
Aynı analizi, vakıf üniversitesinden devlet üniversitesine geçen araştırmacılar için gerçekleştirelim. Bu analizde, müdahale grubu vakıftan devlete geçen araştırmacılardan, kontrol grubu ise vakıf üniversiteleri arası geçiş yapan araştırmacılardan oluşuyor. CEM algoritmasıyla müdahale grubundaki araştırmacıların %33’ünün kontrol grubunda bir ikizi bulabildik. Eşleşen araştırmacılar üzerinde aynı regresyon denklemini kullandık. Grafik 4’te de sunulan sonuçlara göre, müdahale grubundaki araştırmacılar kontrol grubundakilere göre geçiş sonrası 0,84 adet daha az yayın yapıyor. Ancak, sonuç (muhtemelen gözlem sayımız küçüldüğünden) istatistiksel olarak anlamlı değil.
“Araştırmacıların Verimliliği” başlıklı blog yazısında yaş ile verimlilik arasında ters-U şeklindeki var olan ilişkiden bahsetmiştik. Dolayısıyla, araştırmacılar belirli bir yaşı aştıktan sonra akademik performansa yönelik baskının olmadığı üniversitelere geçme eğiliminde olabilirler. Grafik 5, bu hipotezi destekliyor. Grafiğin yatay ekseninde akademik yaş, dikey ekseninde ise transfer olma ihtimali yer alıyor. Araştırmacının ilk yayın yaptığı yıl başlangıç yılı (0. yaş) olarak kabul ettik. Elimizde araştırmacıların başlangıç yıllarına dair herhangi bir veri olmadığından bu varsayım makul görünüyor. Türkiye’de yaş arttıkça vakıf üniversitelerinden devlet üniversitelerine geçiş ihtimali de artıyor. Vakıf üniversitelerinden devlet üniversitelerine geçiş, özellikle 14üncü yıldan itibaren ciddi artış gösteriyor.
Tüm araştırmacıların akademik verimliliğini artırabilmek ve bunu sürdürebilmek için üniversiteler arası büyük oranda değişen bilim üretme ortamında belirli standartları yakalamak şart. Ölçek büyüklüğü sebebiyle beşeri sermaye oluşumuna daha fazla katkı veren devlet üniversiteleri üretken araştırmacılarına daha iyi şartlar sunabilmeli ki onları kaybetmemeli. Devlet üniversitesinden vakıf üniversitesine geçişte akademik verimliliğin yüksek oranda artmasının ve tam tersi yönde gerçekleşen değişikliğin verimliliği negatif etkilemesinin altında yatan nedenleri tespit etmek gerekiyor.
* Hekimlerin idari düzenlemelere bağlı kurum değişikliği zorunlulukları bulunduğundan sağlık alanındaki araştırmacılar analize dahil edilmedi.
