Akademik İşbirlikleri
Bilim dünyasında cevaplanması gereken soruların gittikçe karmaşıklaşan yapısı ve artan uzmanlaşma araştırmacıların iş birliği içerisinde çalışmasını kaçınılmaz kılıyor. Günümüzde iletişim kanallarının çeşitlenmesi mesafeleri kısaltarak bilgi alışverişini daha hızlı ve kolay hale getirdi. Araştırmacılar arası iş birlikleri de hız kazandı. Bununla paralel olarak, Türkiye’de ortak yazarlı çalışmalar arttı ve bilimsel çalışmalarda kurulan iş birlikleri sadece yurtiçiyle sınırlı kalmadı. Grafik 1, ortak yazarlı çalışmaların sayısında (1a) ve payındaki gelişimi (1b) yıllar itibarıyla gösteriyor. Birden fazla yazarın olduğu bilimsel çalışmaların payı 1995 yılına kadar hızla artmış, sonrasında sabit bir seyir izlemiş. Uluslararası ortak yazarlı çalışmaların payında ise 2005 sonrası bir ivmelenme mevcut (%20’lerden %28 civarına yükseliş).
Bilgiyi paylaşmanın en hızlı yolu iş birliği ağları. Özellikle, uluslararası iş birliği ağlarına dahil olmak yeni fikirleri, başka bakış açıları ile bilim ve teknolojinin ilerlediği yönü takip edebilmek açısından oldukça önemli. Dolayısıyla, bilimsel gelişmenin lokomotifi olan üniversitelerin bu ağlara dahil olması gerekiyor. Grafik 2, devlet ve vakıf üniversitelerinde uluslararası ortak yazarlı çalışmaların payını gösteriyor.
Vakıf üniversiteleri devlet üniversitelerine göre uluslararası işbirliklerine daha fazla entegre olmuş durumda (Grafik 2a). Devlet üniversitelerinde 2006 sonrasında bir yükseliş mevcut. “Üniversiteler” başlıklı blog yazımızda Boğaziçi, Hacettepe ve ODTÜ’nün (BoHaMe) en verimli devlet üniversiteleri, Koç, Sabancı ve Bilkent’in (KoSaBi) en verimli vakıf üniversiteleri oluğundan bahsetmiştik. Bu ayrımda incelediğimizde, KoSaBi’nin %40’lı seviyelerde izlediği patika ile en yüksek paya sahip (Grafik 2b). Onu BoHaMe takip ediyor. Diğer devlet ve vakıf üniversitelerinde de 2006 sonrası ivmelenme gözlemliyoruz.
Araştırmacıların uluslararası iş birliklerine dahil olabilmesi için yurtdışı kurumlarda faaliyet gösteren araştırmacılar tarafından tanınır ve görünür olması gerekiyor. Yurtdışı deneyimi bulunan araştırmacılar bu tür ilişkiler için büyük imkan sunuyor. Ancak, tüm araştırmacılar yurtdışı eğitim fırsatını yakalayamıyor. Bu araştırmacılar için hızlı ve etkin yol uluslararası konferanslara katılım göstermek. Bu hipoteze ampirik kanıt sunmak için vaka analizi yaptık. Araştırmacıların ilk defa konferans katılımlarını sıfır noktası olarak işaretleyip, öncesi ve sonrasındaki 5 yıldaki bir araştırmacının uluslararası ortak yazarlı çalışma yapma ihtimalini karşılaştırıyoruz. Sonuçlara göre, ortalama olarak konferans katılımından önce %27 olan ihtimal, katılım sonrası %37'ye yükselmektedir (Grafik 3).
Araştırmacılar gittikçe daha da karmaşık problemlerle karşılaşıyor. Bu problemlere etkin çözümler üretmeleri için farklı bakış açıları ve geniş bilgi yelpazesi gerektiğinden disiplinler arası iş birlikleri kaçınılmaz hale geliyor. “Türkiye’de Bilimsel Çalışmalar” adlı blogda bu konuya değinmiştik. Grafik 10.a’yı tekrar hatırlayalım. Öncü ülkelerde 1995 yılında %10 olan farklı disiplinlerden araştırmacılarla yapılan çalışmaların oranı 2015’de %15’e ulaşıyor. Türkiye’de ise bu oran onların oldukça gerisinde %8-9 seviyesinde sabit seyrediyor.
Bilimsel çalışmaların farklı ülkelerden araştırmacılarla yapılması çalışmanının geçerliliğinin ve etkisinin artırılması ile ortaya konan fikrin uygulama alanını genişletilmesi fırsatını yaratır. Ayrıca, araştırmacıların akdemik verimliliğini ve bilimsel çalışamaların niteliğini olumlu etkiler. Bu sebeple, birçok ülke uluslararası iş birliklerine önem veriyor. Örneğin, Avrupa Birliği uyguladığı Çerçeve Programları ile çok taraflı araştırma ve inovasyon projelerine destek sağlıyor. Sonuç olarak, bilimsel ve teknolojik gelişmişliğin artırılabilmesi için hem yurtiçi hem de yurtdışı iş birlikleri teşvik edilmeli. Araştırmacıların uluslararası ortak çalışmalara dahil olabilmesi için tanınırlığı ve görünürlüğü artırmak önemli. Bunun için de en etkin yöntemler olan yurtdışı eğitim olanakları ve uluslararası konferanslara katılım imkanları artırılmalıdır.
